Η ομιλία του Ελύτη στην απονομή του Νόμπελ

Posted by Manolis Papathanassiou at 2:42 PMΟλόκληρη η ομιλία του Οδυσσέα Ελύτη στην απονομή του Νόμπελ στην Ακαδημία της Στοκχόλμης κατά την απονομή του βραβείου Νόμπελ λογοτεχνίας (1979).





Κύριοι Ἀκαδημαϊκοί, 
Κυρίες καί Κύριοι, 

Ἄς μου ἐπιτραπεῖ, παρακαλῶ, νά μιλήσω στό ὄνομα τῆς φωτεινότητας καί τῆς διαφάνειας. Ἐπειδή οἱ ἰδιότητες αὐτές εἶναι πού καθορίσανε τόν χῶρο μέσα στόν ὁποῖο μοῦ ἐτάχθη νά μεγαλώσω καί νά ζήσω. Καί αὐτές εἶναι πού ἔνιωσα, σιγά-σιγά, νά ταυτίζονται μέσα μου μέ τήν ἀνάγκη νά ἐκφρασθῶ. Εἶναι σωστό νά προσκομίζει κανείς στήν τέχνη αὐτά πού τοῦ ὑπαγορεύουν ἡ προσωπική του ἐμπειρία καί οἱ ἀρετές τῆς γλώσσας του. Πολύ περισσότερο ὅταν οἱ καιροί εἶναι σκοτεινοί καί αὐτό πού τοῦ ὑπαγορεύουν εἶναι μία ὅσο τό δυνατόν μεγαλύτερη ὁρατότητα. 

Θέλει, λέει, να ’ναι λεύτερος. Σκοτώστε τον! Νίκος Καζαντζάκης, 1883-1957, Έλληνας συγγραφέας («Οι Αδερφοφάδες»)

Δεν ελπίζω τίποτα. Δεν φοβάμαι τίποτα. Είμαι λέφτερος.

Νίκος Καζαντζάκης, 1883-1957, Έλληνας συγγραφέας

Ελεύθερον αδύνατον είναι τον πάθεσι δουλεύοντα και υπό παθών κρατούμενον. Πυθαγόρας, 580-490 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος είναι αδύνατο να θεωρείται ελεύθερος αυτός που είναι δούλος στα πάθη του και κυριαρχείται από αυτά

 Η άγαν ελευθερία έοικε εις άγαν δουλείαν μεταβάλλειν.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος – Πολιτεία 564Α

 φαίνεται πως η υπερβολική ελευθερία μετατρέπεται σε υπερβολική υποδούλωση

Αιδώς γαρ οργής πλείον ωφελεί βροτούς. Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός – Τημενίδαι μτφρ: η ντροπή ωφελεί τους ανθρώπους περισσότερο από το θυμό

Μπορείς να τους ξεγελάς όλους για λίγο καιρό, λίγους όλο τον καιρό, αλλά όχι όλους όλο τον καιρό. Αβραάμ Λίνκολν, 1809-1865, Αμερικανός πρόεδρος

Αν αγαπάς κάποιον άσ’ τον να φύγει! Αν γυρίσει πίσω, είναι δικός σου! Αν δεν γυρίσει, δεν ήταν ποτέ! Χαλίλ Γκιμπράν, 1883-1931, Λιβανοαμερικανός ποιητής & φιλόσοφος

Το μεγαλύτερο επίτευγμα του Κακού είναι πως έχει πείσει τους ανθρώπους ότι δεν υπάρχει.

Επακόλουθο της αχαριστίας είναι η αναισχυντία Ξενοφών

Αχαριστία: Η αρρώστια της ψυχής

Μια από τις πιο κοινές μορφές ψυχασθένειας είναι η αχαριστία. Όσοι θεωρούν υπερβολικό τον χαρακτηρισμό ας σκεφτούν πόσο λογική και φυσιολογική συμπεριφορά μπορεί να είναι, να τσακίζεις το χέρι που σε αγκάλιασε και σου πρόσφερε βοήθεια.

Ελεύθερος είναι εκείνος που μπορεί να ζει χωρίς να λέει ψέματα. Αλμπέρ Καμύ, 1913-1960, Γάλλος συγγραφέας, Νόμπελ 1957

Το ψέμα είναι ανανδρία. Νίκος Καζαντζάκης, 1883-1957, Έλληνας συγγραφέας

Κείνο που σου προσάπτουνε τα χελιδόνια είναι η άνοιξη που δεν έφερες Οδυσσέας Ελύτης, 1911-1996, Ποιητής, Νόμπελ 1979 – ΣΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΝ

Αι μεν ηδοναί θνηταί αι δε αρεταί αθάνατοι. Περίανδρος, 668-584 π.Χ., Τύραννος της Κορίνθου και εκ των 7 σοφών

Ο υγιής άνθρωπος δεν βασανίζει τους άλλους. Γενικά είναι οι βασανισμένοι που εξελίσσονται σε βασανιστές. Καρλ Γιούνγκ, 1875-1961, Ελβετός ψυχίατρο

Η ευτυχία είναι ένα όνειρο, αλλά η δυστυχία είναι πραγματικότητα. Βολταίρος, 1694-1778, Γάλλος φιλόσοφος & συγγραφέας

Η χαμένη βελανιδιά της Παλιάς Λεπτοκαρυάς

Μπροστά από την εκκλησία της Αγίας Τριάδας, στην παλιά Λεπτοκαρυά, στεκόταν για δεκαετίες —ίσως και αιώνες— μια πελώρια βελανιδιά. Ένα ζωντανό μνημείο της φύσης, σκιά και σημάδι της ιστορικής μας μνήμης. Θύμιζε στους παλιότερους, και μάθαινε στους νεότερους, πως το χωριό μας κάποτε δεν ήταν δίπλα στη θάλασσα, αλλά ψηλά, στις πλαγιές του Ολύμπου. Εκεί όπου υπήρχαν κι άλλες τέτοιες μεγαλοπρεπείς βελανιδιές, που όμως ξυλεύτηκαν σε εποχές δύσκολες, για ανάγκες που δεν μπορούμε εύκολα να κρίνουμε σήμερα.

Ίσως αυτή η μαζική αποψίλωση να συνέβαλε στις κατολισθήσεις που ανάγκασαν τους προγόνους μας να μεταφέρουν το χωριό στη σημερινή του θέση, δίπλα στο κύμα. Η βελανιδιά μπροστά στην Αγία Τριάδα ήταν μια από τις τελευταίες μαρτυρίες εκείνου του παλιού τόπου, μια ήσυχη αλλά εύγλωττη υπενθύμιση της σχέσης μας με το περιβάλλον, με τον χρόνο, με τις ρίζες μας.

Και όμως, όπως δείχνει μια φωτογραφία, τα τελευταία χρόνια και αυτή η βελανιδιά κόπηκε. Κανείς δεν έμαθε ποιος, γιατί, και αν υπήρχε σοβαρός λόγος. Ίσως να υπήρχε – δεν είμαστε εδώ για να κατηγορήσουμε. Είμαστε όμως εδώ για να θυμόμαστε.

Η φύση δεν είναι μόνο διακόσμηση. Είναι μνήμη, είναι ταυτότητα, είναι παρηγοριά. Και όταν χάνεται ένα δέντρο όπως αυτό, δεν χάνεται απλώς ένας κορμός και λίγα φύλλα. Χάνεται ένα κομμάτι από εμάς τους ίδιους.

Ας κρατήσουμε στη μνήμη μας τη βελανιδιά της Αγίας Τριάδας και ας προσπαθήσουμε να μην επιτρέψουμε να χαθούν κι άλλα τέτοια σημάδια της ιστορίας μας. Μπορεί να μη μπορούμε πάντα να τα σώσουμε — αλλά μπορούμε να τα τιμήσουμε. Με λέξεις, με φωτογραφίες, με σιωπή.

Μετά από την αλήθεια, δεν υπάρχει τίποτα πιο ωραίο από τη φαντασία.

Antonio Machado, 1875-1939, Ισπανός συγγραφέας

Όταν βλέπεις τα δόντια του λεονταριού, μην πιστεύεις πως σου χαμογελάει.

Αλ Μουτανάμπι, 10ος αιών, Άραβας ποιητής

Η αδιαμφισβήτητη απόδειξη σοφίας είναι η συνεχώς καλή διάθεση.

Μισέλ ντε Μονταίν, 1533-1592, Γάλλος δοκιμιογράφος

Ο ανώτερος άνθρωπος νοιώθει απόλυτα άνετα. Ο κατώτερος άνθρωπος είναι πάντοτε εκνευρισμένος. Κομφούκιος, 551-479 π.X., Κινέζος φιλόσοφος