Ο Ορφέας στον Αδη

 

Του Τάκη Θεοδωρόπουλου

Σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία του υπουργείου Πολιτισμού, τα ελληνικά μουσεία έχουν πολύ χαμηλή «επανεπισκεψιμότητα» (τι λέξη κι αυτή!) Ερχονται μια φορά, βλέπουν ό,τι είναι να δουν, και μετά «μη σώσουν και ξανάρθουν».

Και καλά η επίσκεψη στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας, το πέρασμα από την Τοσίτσα και το σκηνικό της περιοχής που σε ένα πακέτο
σύγχρονη ανθρώπινη εξαθλίωση και τις συγκινήσεις που προκαλεί ο κίνδυνος να σου επιτεθούν εν μέση οδώ. Αν σ' αυτά προσθέσεις και την ψυχική οδύνη και την οσμή των εκκριμάτων, θα αντιληφθείς ότι η επίσκεψη μπορεί να πουληθεί ως πρώτης τάξεως ράφτινγκ στο κέντρο της πρωτεύουσας.
προσφέρει κλασική τέχνη,

Τα υπόλοιπα μουσεία όμως, τι φταίνε να υποφέρουν από έλλειψη «επανεπισκεψιμότητας», κοινώς από καχεξία γοητείας, από τουριστικό ξεπέταγμα; Τι και τις πταίει; Φταίνε οι ξεναγοί που φωνάζουν, οι φύλακες που μιλούν στο κινητό; Μήπως φταίει η κρίση; Ε ναι, πάνω απ' όλα φταίει η κρίση, οι ελλείψεις στο προσωπικό, η απουσία πιστώσεων, κυρίως η καταραμένη η φτώχεια μας.

Τι γινόταν όμως πριν μερικά χρόνια, όταν ο χείμαρρος των ευρώ κατέκλυζε την επικράτεια και χτίζονταν αυτοκινητόδρομοι, Εγνατίες και Μετρό; Τι γινόταν τότε; Μήπως τότε τα μουσεία ήταν καλύτερα από όσο είναι σήμερα; Ή μήπως η κατάσταση των μουσείων στη χώρα που επαίρεται πως το σημαντικότερο κεφάλαιό της είναι ο πολιτισμός και ο τουρισμός δεν είναι αποτέλεσμα της κρίσης, αλλά μία από τις αιτίες της;

Και για να πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά. Το μόνο σίγουρο είναι πως δεν φταίνε τα ίδια τα εκθέματα. Μπορεί ορισμένοι να επισημάνουν ότι λείπουν κεφάλια και χέρια από πολλά γλυπτά, όμως η γοητεία τους παραμένει ακέραια. Θέλω να πω πολύ απλά πως τα ελληνικά μουσεία φιλοξενούν ορισμένα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας ιστορίας της τέχνης, μόνον που κατά παράδοξο τρόπο δεν έχουν βρει ακόμη τον τρόπο να τα αναδείξουν. Γιατί; Γιατί δεν έχουμε ικανούς ανθρώπους, γιατί δεν ξέρουμε; Οχι βέβαια. Και πολλούς ικανούς ανθρώπους έχουμε, και πολλούς γνώστες.

Τότε τι φταίει; Ας επισημάνουμε, πρώτον, μια πουριτανική νοοτροπία πολλών αρχαιολόγων που αντιμετωπίζουν τους θησαυρούς ως ιερά κειμήλια και όχι ως ζωντανά έργα που απευθύνονται, ακόμη κι αν έρχονται από τους αιώνες, στην ευαισθησία του σύγχρονου ανθρώπου. Είναι η μυωπική νοοτροπία του «ειδικού», στην καλύτερη περίπτωση, που παραγνωρίζει ότι τα εκθέματα όχι μόνον δεν απευθύνονται σε ειδικούς, αλλά και ότι πρέπει να ανταποκριθούν και στις συνθήκες του διεθνούς ανταγωνισμού. Οπου και αποδεικνύεται ότι η πολυπόθητη ανταγωνιστικότητα της οικονομίας μας δεν είναι θέμα ύψους μισθών και λοιπών ποσοτικών μεγεθών, αλλά θέμα ποιότητας.

Και γιατί μας λείπει η ανταγωνιστική ποιότητα; Ε, αυτό ας το αναζητήσουμε στο πρότυπο ανάπτυξης που οργάνωσε το Δημόσιο σε αγαστή συνεργασία με τους κοινωνικούς του εταίρους. Εκεί, τα μουσεία, ο πολιτισμός μας, το σημαντικότερο ελληνικό κεφάλαιο, κατά τον ελληνικό πολιτικό λυρισμό, δεν είχαν θέση. Προτιμούσαν τα ωραία σλόγκαν του «Live your myth in Greece». Τόσο τους κόβει.