Του Κωνσταντίνου Σ Γιάντσιου
Πρόλογος :
Τριων στην σειρά άρθρων για τον Ιωάννη Καποδίστρια
Η ιστορία του Ιωάννη Καποδίστρια αποτελεί θεμέλιο λίθο για το νεότερο ελληνικό κράτος. Στη σειρά αυτή των τριών άρθρων, θα εξερευνήσουμε τη ζωή και το έργο του — από τα πρώτα βήματα στη διπλωματία της Ευρώπης, τη σημαντική συμβολή της Φιλικής Εταιρείας στην προετοιμασία της Επανάστασης, έως τον καθοριστικό ρόλο του στην Επανάσταση και την ίδρυση του ελληνικού κράτους, και τέλος, τις προκλήσεις και την τραγική δολοφονία που σημάδεψε την Ελλάδα του 19ου αιώνα.
Μέσα από τεκμήρια, ιστορικές αναλύσεις και διεισδυτικές ματιές, αποκαλύπτουμε την κληρονομιά ενός ηγέτη που πάλεψε για μια Μεγάλη Ελλάδα — και αφήνει μαθήματα για το σήμερα.
Ιωάννης Καποδίστριας – Από το 1815 ως το Ναβαρίνο (1827)
Διπλωματία, Μεγάλες Δυνάμεις και το όραμα της Μεγάλης Ελλάδας
Η απογείωση στη ρωσική διπλωματία
Μετά το Συνέδριο της Βιέννης, ο Καποδίστριας έγινε Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας, μοιράζοντας την εξουσία με τον Καρλ Νέσελροντ. Από αυτή τη θέση βρέθηκε στο επίκεντρο των διεθνών σχέσεων, με λόγο στα μεγαλύτερα ζητήματα της εποχής:
Διατήρηση ισορροπίας στην Ευρώπη μετά τον Ναπολέοντα.
Προστασία των μικρών εθνών.
Προώθηση των ρωσικών συμφερόντων χωρίς να προκαλεί πόλεμο.
Η Ελληνική Επανάσταση και η ουδέτερη στάση
Όταν το 1821 ξέσπασε η Ελληνική Επανάσταση, ο Καποδίστριας βρέθηκε σε δύσκολη θέση. Ως Έλληνας, ένιωθε πατριωτική υποχρέωση να βοηθήσει. Ως υπουργός μιας αυτοκρατορίας, έπρεπε να υπερασπιστεί τη ρωσική πολιτική, που αρχικά δεν ήθελε ανοιχτή ρήξη με την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Η διπλωματική του στάση ήταν να πιέζει μυστικά υπέρ της Ελλάδας, χωρίς να εκθέτει τη Ρωσία σε πρόωρη σύγκρουση.
Παραίτηση και προσέγγιση της Δύσης
Το 1822, βλέποντας ότι η Ρωσία δεν έπαιρνε σαφή θέση υπέρ της Επανάστασης, παραιτήθηκε και έφυγε από την Αγία Πετρούπολη. Μετέβη στην Ελβετία και αργότερα στην Αγγλία, όπου προσπάθησε να πείσει τις Μεγάλες Δυνάμεις για το δίκαιο του ελληνικού αγώνα.
Εκεί βρήκε απέναντί του τον Δούκα του Ουέλινγκτον, δηλωμένο ανθέλληνα, που τον θεωρούσε «άνθρωπο του Τσάρου» και υπονόμευσε τις προσπάθειές του.
Η ατυχία με τον θάνατο του Τζορτζ Κάνιγκ (1827)
Τον Αύγουστο του 1827, μόλις τρεις μέρες πριν από το προγραμματισμένο ραντεβού του με τον Ιωάννη Καποδίστρια, ο Τζορτζ Κάνιγκ, ο Βρετανός υπουργός Εξωτερικών και ένθερμος υποστηρικτής της ελληνικής ανεξαρτησίας, πέθανε ξαφνικά στις 8 Αυγούστου.
Η απώλειά του ήρθε σε μια κρίσιμη στιγμή, ακριβώς πριν τη Ναυμαχία του Ναβαρίνου, και στέρησε από την ελληνική υπόθεση έναν από τους σημαντικότερους υποστηρικτές της.
Μετά το θάνατο του Κάνιγκ, η βρετανική πολιτική άλλαξε πορεία, η θέση του αναλήφθηκε από τον Δούκα του Έλινγκτον, που ήταν λιγότερο φιλικός προς τον Καποδίστρια και τους Έλληνες, δυσκολεύοντας τις διπλωματικές προσπάθειες.
Αυτή η συγκυρία ήταν καθοριστική για την εξέλιξη της επανάστασης και τις διεθνείς διαπραγματεύσεις που ακολούθησαν.
Το όραμα των «τριών ηπείρων και πέντε θαλασσών»
Ο Καποδίστριας δεν έβλεπε την Ελλάδα μόνο ως μικρό κρατίδιο της Στερεάς και της Πελοποννήσου. Στις συζητήσεις του με Άγγλους και άλλους διπλωμάτες, περιέγραφε μια Ελλάδα που θα περιλάμβανε Κρήτη, Κύπρο, Μακεδονία, Ήπειρο, Θράκη, Πόντο και τις ελληνικές κοινότητες της Μικράς Ασίας.
Η γεωπολιτική του σκέψη δεν ήταν επεκτατικό σχέδιο κατάκτησης, αλλά αγώνας απελευθέρωσης.
Αναφερόταν σε περιοχές όπου οι Έλληνες ζούσαν επί αιώνες και όπου είχε ήδη ξεσπάσει επανάσταση και χυθεί αίμα. Για τον Καποδίστρια, αυτές οι περιοχές αποτελούσαν την ιστορική και πολιτιστική ενότητα του έθνους· η απελευθέρωσή τους δεν ήταν επιθετική πράξη, αλλά αποκατάσταση δικαιοσύνης.
Η γεωστρατηγική διάσταση του Ναβαρίνου
Η Ναυμαχία του Ναβαρίνου (20 Οκτωβρίου 1827) δεν ήταν απλώς μια στρατιωτική νίκη υπέρ της ελληνικής ανεξαρτησίας, αλλά και αποτέλεσμα πολύπλοκων συμφερόντων των Μεγάλων Δυνάμεων.
Η Βρετανία, ως κυρίαρχη αποικιακή δύναμη στην Ινδία, είχε ζωτικό συμφέρον να διασφαλίσει την ομαλή επικοινωνία της με την αποικία της.
Το κανάλι του Σουέζ (που άνοιξε επισήμως το 1869, αλλά η στρατηγική σημασία της περιοχής ήταν ήδη αντιληπτή) απαιτούσε έναν σταθερό και φιλικό έλεγχο στην Ανατολική Μεσόγειο.
Ο Μοχάμετ Αλί, ηγεμόνας της Αιγύπτου, είχε επεκτατικές φιλοδοξίες, ακόμα και να γίνει σουλτάνος, και αντιπροσώπευε μια δύναμη που έπρεπε να αποδυναμωθεί.
Έτσι, η παρέμβαση των Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας στο Ναβαρίνο και οι ίδιες δυνάμεις σταμάτησαν πάλι τον Ιμπραήμ αργότερα στην Προύσα , στόχευαν στην ισορροπία δυνάμεων, όχι μόνο στην υποστήριξη της Ελλάδας.
Διπλωματία μετά το Ναβαρίνο
Μετά τη ναυμαχία, ο Σουλτάνος αρνήθηκε να δεχτεί τους πρέσβεις των τριών δυνάμεων. Ο Καποδίστριας φρόντισε να τους φέρει στον Πόρο για μυστικές συνομιλίες, διασώζοντας την ενότητα των συμμάχων και προετοιμάζοντας το έδαφος για το Πρωτόκολλο του Λονδίνου.
Στο τέλος αυτής της περιόδου, ο Καποδίστριας θα αναλάμβανε ο ίδιος Κυβερνήτης της Ελλάδας. Τώρα, όμως, τον περίμενε η πιο δύσκολη αποστολή της ζωής του: να μετατρέψει ένα ρημαγμένο έδαφος σε οργανωμένο κράτος, με εχθρούς μέσα κι έξω.
Επίλογος :
– Η κληρονομιά του Ιωάννη Καποδίστρια
Η πορεία του Ιωάννη Καποδίστρια, από τα διπλωματικά σαλόνια της Ευρώπης μέχρι τα πεδία της Επανάστασης, είναι η ιστορία ενός ανθρώπου που αφιέρωσε τη ζωή του σε μια ιδέα: την εθνική ανεξαρτησία και την αναγέννηση της Ελλάδας.
Στο πρώτο μέρος της ζωής του, μέχρι το 1815, έθεσε τα θεμέλια της φήμης του ως χαρισματικού διπλωμάτη και υπερασπιστή της ειρήνης. Στα χρόνια της Επανάστασης, μεσολάβησε ανάμεσα σε αυτοκρατορίες, αξιοποιώντας κάθε ρήγμα στις μεγάλες δυνάμεις. Μετά το Ναβαρίνο, ανέλαβε το τιτάνιο έργο να συγκροτήσει κράτος από το μηδέν, χωρίς πόρους, αλλά με όραμα και πίστη.
Η δολοφονία του το 1831 δεν έκλεισε μόνο μια ζωή. Έβαλε τέλος σε μια πορεία ανεξάρτητης ελληνικής πολιτικής, αφήνοντας το πεδίο ανοιχτό σε ξένες παρεμβάσεις που σφράγισαν τη χώρα για δεκαετίες. Πολλά από τα σχέδιά του ακυρώθηκαν, άλλα παραμορφώθηκαν, κι όμως η παρακαταθήκη του παραμένει: το όραμα μιας Ελλάδας ισχυρής, αυτάρκους και ελεύθερης.
Η μνήμη του μπορεί να είναι σήμερα υποβαθμισμένη σε τοίχους και πλατείες, αλλά η ιστορία του συνεχίζει να εμπνέει όσους βλέπουν την πολιτική όχι ως τέχνη της εξουσίας, αλλά ως λειτούργημα προσφοράς.
Με εκτίμηση
Κωνσταντίνος Σ. Γάντσιος
Πρώην αντιδήμαρχος Ανατολικού Ολύμπου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου